Тарих

Шамамен 55 жыл бұрын хризотил кендерін өндіру және байыту комбинаты салынды. Бүгінгі таңда «Костанайские минералы» акционерлік қоғамы – осы сирек кездесетін минералды өндіретін және өңдейтін елдегі жалғыз кәсіпорын.

Жітіқара ауданының геологиясы туралы алғашқы мәліметтер Оңтүстік Орал – Меглицкий және Антипов зерттеушілерінің 1858 жылғы шығармаларында айтылған, онда Шортанды өзенінің тіліктерінде хризотил – асбесттің туған жері әдетте байланысты серпентиниттердің болуы туралы айтылады. 1915 жылы геолог В.А. Вознесенский Шортанды өзенінің оң жағалауындағы серпентиниттерде асбесттің көптеген тамырларының болуын атап өтті. Ал 1916 жылы пайдалы қазбалар кен орындарының картасында Жітіқара орнында асбест кен орны белгіленді.

Кен орнына деген қызығушылық 1934 жылы К.Е. Тарасовтың жетекшілігімен Союзасбест трестінің геологиялық партиясы Жітіқара гипербазиттерінің асбесттігін зерттеу бойынша арнайы жұмыстар жүргізген кезде қайта жанданды. Сол кезде кеннің асбестке бай қанықтылығы анықталды.

Тек 1951 жылы ғана геолог Н.С. Черемных басқаратын Жітіқара геологиялық-барлау партиясының кен орнын егжей-тегжейлі зерттеу басталды. Осы жұмыстардың арқасында кен орны КСРО-дағы ең ірі кен орындарының қатарына қосылды.

1958 жылғы 21 маусымда КСРО Министрлер Кеңесінің № 764 «Асбест өндіру мен өндіруді одан әрі дамыту туралы» қаулысы хризотил-асбест Жітіқара кен орнын игеруге негіз болды.

1959 жылы карьердің құрылысы, ал 1960 жылы 10 мамырда № 1 фабриканың құрылысы басталды.

1964 жылы 5 қазанда кеннің алғашқы тоннасы өндірілді. Ал 1965 жылдың ақпанында алғашқы бірнеше жүз килограмм тауарлы асбест алынды.

Сұрыпты асбесттің алғашқы тоннасы 1965 жылы 22 ақпанда жөнелтілді.

1965 жылғы 13 қазанда мемлекеттік қабылдау комиссиясы кен өндіру қуаты 3,5 млн. тонна кеніш құрамындағы Жітіқара асбест комбинатының бірінші кезегін және 200 мың тонна көлемінде 3-6 топтағы асбест өндіру қуаты бар байыту фабрикасын пайдалануға қабылдау актісіне қол қойды. Бұл күн Комбинаттың туған күні болып саналады.

1976 жылы қуаты 403,8 мың тонна сұрыпты асбестің екінші кезегі пайдалануға берілді. «Қостанайасбест» комбинаты 1975 жылдан 1981 жылға дейін ең жоғары өнімділікке жетті, ол кезде жыл сайын 600 мың тоннадан астам сұрыпты асбест өндірілді.

Комбинатты басқарушылардан бастап қарапайым жұмысшыларға дейінгі көрнекті адамдар салған. Асбест комбинатының бірінші директоры Георгий Васильевич Косолапов (1958-1960) болды, ол лауазымын «Джетыгарзолото» трестінің басқарушы креслосымен ұштастырды. Кейіннен Тың Совнархоз тау-кен металлургия өнеркәсібі басқармасы бастығының орынбасары болып жұмыс істей отырып, 1962 жылдан 1966 жылға дейін асбест комбинатының құрылысын басқаруды жалғастырды. Содан кейін салынып жатқан зауытты Василий Семенович Мальцев, Виктор Иванович Звездинский, Борис Георгиевич Соловьев басқарды. Олардың барлығы өнеркәсіптік алыптың құрылысына үлкен үлес қосты.

Басқа директорлардың үлесіне Жітіқара комбинатының жобалық қуатын дамыту және игеру, жоспарлар мен өндірістік міндеттерді орындау тура келді.

1964 жылдың 14 қазанынан 1969 жылға дейін комбинатты Феликс Абрамович Гринберг басқарды. Ол болған кезде комбинатқа 1967 жылы жобалық қуатты мерзімінен бұрын игергені және жоғары техникалық-экономикалық көрсеткіштерге қол жеткізгені үшін Октябрь революциясының 50 жылдығы атындағы атақ берілді.

Қала құраушы кәсіпорыннан кейін 14 жыл Владимир Федорович Пискунов басқарды. Кәсіпорын ардагерлері оны өз ісінің маманы ретінде еске алады. Басшылық еткен жылдары комбинат 8-ші бесжылдықтың қорытындысы бойынша (1971 ж.) «Құрмет белгісі» орденімен марапатталды. 1975 жылы жобалық қуаттылық деңгейіне-603 мың тонна асбест қол жеткізілді. 1980 жылдың қарашасында 100 млн. тонна кен өндірілді.

Көптеген адамдар 1983 жылы бұрынғы орнын ауыстырған Анатолий Иванович Коваленконы еске алады. Екі жылдан кейін оның орнына Анатолий Андреевич Старостин келді. Жітіқара асбест комбинатын 7 жыл басқарды.

90-шы жылдары комбинат «Қостанайасбест»АҚ болып өзгертілді. Бұл қала құраушы кәсіпорын үшін қиын жылдар болды. 1994 жылы жарылыс шеберханасы шеберінің көмекшісінен бастап, мансаптық өсудің барлық сатыларынан өткен Николай Михайлович Клочков басқарды. Кейін ол басқа басшылық лауазымдарға тағайындалды, онда ол жоғары кәсіби маман ретінде барлық міндеттерді орындады. 2014 жылы Николай Михайлович Клочков «Костанайские минералы» АҚ техникалық директоры лауазымында құрметті демалысқа шықты.

1996 жылдан 1998 жылға дейін комбинатты Борис Александрович Шлыков, Ертай Ахметович Каменев басқарды.

90-шы жылдардың соңында, «Қостанайасбест» құлау шегінде, Еркен Тәтішев бастаған жас менеджерлер командасы басшылық етті. Осы кезеңде комбинат дамуының жаңа кезеңі басталды, кейіннен ол «Костанайские минералы»АҚ болып өзгертілді. Содан бері 20 жылға жуық уақыт бойы кәсіпорын барлық қиындықтарға қарамастан өркендеп, болашаққа сеніммен қарайды.

Осы уақытта «КМ» басшылығында Канат Куатжанович Жусупов болды. Ол кәсіпорынның дамуына қуатты серпін бере алды. «КМ» АҚ ол 2010 жылға дейін басқарды. Осы жылдары комбинат қаланы абаттандыруға, оның әлеуметтік саласына үлкен көңіл бөлді. Бұл үрдіс жалғасуда.

2010 жылы басқарманы басқару Самат Сагымбаевич Акишевке берілді. Қазір ол «КМ» АҚ директорлар кеңесінің төрағасы болып табылады, ал кәсіпорынды басқару жаңа буынының жас, сауатты, жақсы өршіл менеджері – Ербол Сапарбаевич Нурхожаевтың мойнында, ол 2012 жылғы қараша айында «КМ» АҚ Басқарма Төрағасы болып, осы күнге дейін басқарып келеді.